november, 2024 - Energie.be

Denk jij bij een elektriciteitscentrale vooral aan dampende schoorstenen en gigantische koeltorens? Dan verdient dat beeld een kleine update. Vandaag gaat het eerder om een netwerk van apparaten zoals laadpalen, windturbines en zonnepanelen. Die laatste hebben in België in totaal al een productiecapaciteit van 10 gigawatt, wat ongeveer zoveel is als de capaciteit van 10 kerncentrales. Meer groene energie kunnen we alleen maar aanmoedigen. En toch brengt de nieuwe situatie ook uitdagingen met zich mee, zoals stroomtekorten en -overschotten die kunnen leiden tot blackouts. Ontdek hoe je met zelfverbruik de risico’s kan helpen indijken.

Jouw verbruik als ‘eenden-curve’

Elke dag heeft je huishouden een bepaalde elektriciteitsbehoefte. ‘s Ochtends sta je op, zet je koffie en maak je ontbijt, wat energie kost. Daarna ga je naar je werk en daalt je verbruik. Stel dat je zonnepanelen hebt, dan is dit het moment waarop die net het meeste produceren, omdat er volop zonlicht is. Ze wekken meer op dan je verbruikt. Het overschot wordt terug op het net gezet, tegen het injectietarief. Na het werk kom je thuis, laad je misschien je elektrische auto op, en maak je het avondeten klaar. Je energieverbruik schiet dan flink omhoog.

Als je dit dagelijkse patroon op een grafiek zet, heeft de curve iets weg van een eend: de kleine verbruikspiek ‘s ochtends is de staart, de daling doorheen de dag vormt het lijf, en de grote piek ‘s avonds creëert de nek. In een ideale wereld is je curve echter volledig vlak.

Waarom de curve vlak moet zijn

Als één huishouden de eenden-curve zou volgen, zou er geen probleem zijn. Maar als iedereen volgens dit patroon leeft, kan het elektriciteitsnet overbelast raken. Het net is niet gemaakt voor zo’n pieken en dalen in verbruik – die trouwens niet alleen op dag-, maar ook op seizoensniveau spelen. In de zomer produceren zonnepanelen, kerncentrales en windturbines namelijk veel energie, vaak zelfs meer dan nodig is. In de vakantiemaanden verbruiken bedrijven en gezinnen nu eenmaal minder. In de winter loeren stroomtekorten dan weer om de hoek.

Dat stroomtekorten geen goede zaak zijn, weet iedereen. Maar ook stroomoverschotten zijn slecht nieuws. We kunnen het surplus om te beginnen niet altijd opslaan. En niet alleen gaat er energie verloren; als het overschot té groot wordt, kan dit het elektriciteitsnet uit balans brengen. Een mogelijk gevolg is dat grote zonnedaken of windparken tijdelijk stilgelegd moeten worden. De productie en het verbruik van elektriciteit moeten voortdurend in balans zijn (en dus een vlakke curve creëren), anders riskeren we blackouts.

Je steentje bijdragen met zelfverbruik

Wanneer de elektriciteitscentrales zouden uitvallen heeft Elia, de beheerder van het Belgische transmissienet voor elektriciteit, een plan B klaar met alternatieve energiebronnen. Maar voorkomen is natuurlijk beter dan genezen. Een deel van de stroomoverschotten aan buurlanden verkopen is een mogelijke oplossing. Het probleem is dat zij voor dezelfde uitdagingen staan, en we daarom van deze piste geen wonderen mogen verwachten.

Als eigenaar van zonnepanelen kan je gelukkig ook twee belangrijke dingen doen:

Het allerbeste is om zoveel mogelijk van je zelfopgewekte energie direct te consumeren. Zelfverbruik ontlast het elektriciteitsnet, vermindert stroomoverschotten én helpt jou om te besparen. De goedkoopste energie is degene die je zelf hebt geproduceerd.
Komt het vaak voor dat je je opgewekte energie niet meteen kan inzetten? Dan is een thuisbatterij ideaal. Die slaat de overtollige stroom op, zodat je die later kan gebruiken.

Heb je bijvoorbeeld zonnepanelen en een elektrische auto? Probeer dan je wagen (een echte grootverbruiker van elektriciteit) op te laden als de zon schijnt. Zo bespaar je niet alleen op de laadkosten, maar gebruik je ook meteen de stroom die je opwekt.

Ook zonder zonnepanelen

Voor wie geen zonnepanelen heeft, geldt logischerwijs evengoed de regel dat je het best stroom verbruikt overdag, op het moment dat er veel groene energie geproduceerd wordt. Een evenwichtiger elektriciteitsnet en een succesvolle energietransitie: het hangt van ons allemaal af!

Wanneer kiezen voor een warmtepomp?

Of een warmtepomp een slim idee is, hangt sterk af van je woning. Heb je een goed geïsoleerd huis of ben je bezig met een nieuwbouwproject? Dan is een warmtepomp het overwegen waard. Het systeem haalt namelijk warmte uit de lucht, de grond of het water en zet die om in energie voor de verwarming van je woning en sanitair water. Dat werkt efficiënt, maar het rendement is pas optimaal als je huis geen grote warmteverliezen heeft en voorzien is van aangepaste radiatoren, ventilo-convectoren, vloer- of muurverwarming. Voor oudere, slecht geïsoleerde woningen is een warmtepomp vaak minder geschikt.

De voordelen op een rij …

Een warmtepomp is een bijzonder efficiënt beestje. Voor elke kWh die het verbruikt, wekt het er zelf 4 tot 5 op. Dit is goed voor een zogenaamde “Coefficient of Performance” of COP-waarde van 4 tot 5 (tegenover 0,9 tot 1 voor de meeste cv-ketels).

Verder vormt een warmtepomp een milieuvriendelijke keuze. Het toestel haalt namelijk tot 80% van zijn energie uit de natuur, wat je ecologische voetafdruk gevoelig verkleint. Voor de overige 20% steunt een warmtepomp op elektriciteit, wat eigenaars van zonnepanelen een mooie kans geeft om hun zelfverbruik te verhogen. Daarnaast kan je op lange termijn flink besparen op je energiefactuur. De Vlaamse overheid reikt ook premies uit die de initiële investering wat draaglijker maken – jammer genoeg niet meer voor nieuwbouwwoningen, maar wel nog voor renovaties.

De aanwezigheid van een warmtepomp verbetert de EPC-waarde van je woning, wat de verkoopwaarde verhoogt. Bovendien ben je meteen klaar voor de steeds strengere duurzaamheidswetgeving. Last but not least: heel wat warmtepompen verwarmen je woning niet alleen, maar doen in de zomer ook dienst als airco. Let wel op: om een premie te krijgen voor een warmtepomp met zo’n actieve koeling, moet die aan extra voorwaarden voldoen.

… en de nadelen

Een van de grootste drempels blijft de hoge aankoop- en installatiekost – al wordt die natuurlijk deels goedgemaakt door het gunstige effect op je energiefactuur. Verder warmt een warmtepomp je huis wat langzamer op dan een cv-ketel. Ook dit nadeel moeten we meteen nuanceren, want daar tegenover staat dat de temperatuur makkelijker constant blijft.

Een warmtepomp installeren: doen of niet?

Als je op de volgende twee vragen “ja” antwoordt, is een warmtepomp wellicht een goed idee voor jou: “Ben je op zoek naar een groene investering?” en “En is je huis geschikt voor een warmtepomp?” Om uitsluitsel te krijgen over die laatste vraag, is de zogenaamde 55-gradentest een handig hulpmiddel. Als je je huidige verwarmingsketel op 55 °C zet, en je woning daarmee in de winter warm genoeg blijft, dan ligt de weg open voor een warmtepomp.